Herman Hana

De Valk Lexicon kunstenaars Laren-Blaricum

Kunstschilder, uitvinder Naam: Hana, Herman Geboren: Amsterdam - 17 maart 1874 Overleden: 1952 Atelier/Adres: Blaricum - Middenweg 6 (1916) - Melkweg 3

Melkweg - 3 Blaricum

Herman Hanna werd op 17 maart 1874 te Amsterdam geboren. Hij woonde in Blaricum op de Melkweg 3. Hij was een uitstekend portrettist die onder meer treffende portretten maakte van Carry van Bruggen.. Hana was bezeten van alles wat maar nieuw en anders was. Omstreeks 1910 gaf hij 'al zijn talent, al zijn werklust en al zijn geld' aan een ongewis expiriment: het contrueren van een uit beton gegoten huis. Het experiment berustte op een uitvinding van Thomas Alva Edison die in 1908 patent kreeg op een nieuw, in natte vorm vloeibaar, betonmengsel. Hana zag deze uitvinding als een voorbode van een 'nieuwe vormenwereld', van het machinalisme. Net als Edison had hij een visioen van grote wijken vol gegoten huizen die ook voor arbeiders betaalbaar zouden zijn. Hij vond in Berlage een medestander en die maakte een ontwerp voor een gegoten huis. Met zijn strakke, geometrische vormen was het voor die tijd revolutionair en inderdaad een voorbode van de twintigste-eeuwse bouwstijl. De tijd was er nog niet rijp voor en het expiriment liep uit op een financieel debacle. Het huis staat er nog maar er zou geen tweede volgen. Hana's betonavontuur gaf aan hoezeer hij gerepen was door het 'machinalisme' Jarenlang knutselde hij, geholpen door de natturkundige eb Nobelprijswinnaar Fritz Zernicke aan zijn ornamentmachine, die een buitengewoon ingewikkeld mechaniek moet zijn geweest. Victor van Vriesland beschreef het apparaat in 1920 als een 'bewegend stelsel van lenzen, spiegels, prisma's' die in een oneindige hoeveelheid en oneindige combinatie's gekleurde, streng-geometrische ornamenten mechanisch ontwerpt en op het doek projecteert, welker veelvormige schoonheid en verrassende veelvuldigheid de onuitputtelijkste fantasie te boven gaat. De ornamentmachine was in zekere zin een uiting van de toen heersende angst dat de machine de mens de baas zou worden. Hana wilde dienstbare, aan de mens onderworpen machines uitvinden. Hana's ornamentmachine is helaas niet bewaard gebleven. Maar hij heeft meer pogingen gedaan om de kunst van zijn handwerk te verlossen. In 1914 schreef hij 'het stempelboekje' Hana maakte in dit boekje aanschouwelijk hoe men door simpele stempeltechniek, ritmische patronen kon maken van geometrische figuren. De eerste afbeelding laat een gestempeld dambordpatroon zien, de laatste tonen frivolere, Vasarely-achtige combinaties van verschillende abstracte vormen.

Het is verleidelijk om te veronderstellen dat Piet Mondriaan dit boekje gezien heeft en daardoor werd gesinspireerd. Mondriaan leerde Hana in 1916 kennen toen hij zijn atelier had naast Herman Hana. In 1917 begon Mondriaan met het schilderen van gekleurde, rechthoekige vlakken op een witte achtergrond.: De composities met vakjes doen toch wel wat denken aan sommige afbeeldingen in het boekje. De schrijfster Jeanne van Schaik-Willing schreef in haar superlatieven over "De pionier van de toekomst'. Ze geeft een beschrijving van Hana's Blaricumse hut 'De Kleine Basseld'. ' In het hutje op de hei werden reeds tropische vissen gekweekt' lang voordat dit mode werd. Uitheemse vlinders fladderden rond en popten zich in tussen de gordijnen. Wat er in de wereld aan cuolturele of artistieke experimenten gaande was, werd door hem opgevangen, overdacht en besproken. (Heeft vermelding in de Pieter A. Scheen 1750-1950)